ทำความรู้จัก ต้นลีลาวดี ต้นไม้มงคล และสายพันธุ์ที่นิยมปลูกจัดสวน มีวิธีปลูกอย่างไร และมีประโยชน์อะไรบ้าง ตามไปดูกันเลย
เอาใจคนที่ชอบดอกไม้หอมอ่อน ๆ ด้วยข้อมูลของ ต้นลีลาวดี ต้นไม้มงคลที่มาพร้อมดอกสวย ๆ และกลิ่นหอมละมุนอ่อน ๆ รวมถึงสายพันธุ์ต่าง ๆ ที่น่าปลูก จะแตกต่างกันอย่างไร และถ้าอยากปลูกลีลาวดีไว้ประดับสวนควรทำอย่างไรดี ตามไปดูข้อมูลที่กระปุกดอทคอมรวมมาฝากกันในวันนี้เลย
ลักษณะต้นลีลาวดี
ลีลาวดี (Frangipani , Pagoda Tree) ชื่อวิทยาศาสตร์ว่า Plumeria obtusa L. มีถิ่นกำเนิดในทวีปอเมริกา พบในบริเวณพื้นที่ตั้งแต่ประเทศเม็กซิโกตอนใต้ถึงตอนเหนือของทวีปอเมริกา มีขนาดตั้งแต่พุ่มเตี้ยแคระสูงประมาณ 0.9 - 1.2 เมตร จนถึงต้นที่สูงมาก และบางต้นอาจสูงถึง 12 เมตร
สำหรับต้นลีลาวดี เป็นไม้ดอกที่มีสีสันสวยงาม ไม่หลากหลายสีให้เลือกสรร ไม่ว่าจะเป็น ขาว เหลืองอ่อน แดง ชมพู ฯลฯ บางดอกก็มีมากกว่า 1 สี นอกจากนี้ความพิเศษของลีลาวดีที่หลาย ๆ คนตกหลุมรัก น่าจะเป็นกลิ่นหอมนุ่ม ๆ ของมัน ที่ไม่หอมเตะจมูกจนเกินไป แต่หอมหวานกำลังดี อีกทั้งบางคนยังชื่นชอบลักษณะลำต้น ที่กิ่งก้านกระจายไม่แน่นหนา ทำให้แสงและเงาจากดวงอาทิตย์ส่องผ่านมาได้รำไร ๆ
- ลำต้น แตกกิ่งก้านสาขาและพุ่มใบสวยงาม มีน้ำยางสีขาวข้น เป็นไม้ผลัดที่สลัดใบในฤดูแล้ง ก่อนที่จะผลิดอกและผลิใบรุ่นใหม่
- กิ่ง ถ้าหากเป็นกิ่งที่ยังไม่แก่ จะมีสีเขียวอ่อนนุ่ม ดูเกือบจะอวบน้ำ ส่วนกิ่งแก่มีสีเทามีรอยตะปุ่มตะป่ำ กิ่งไม่สามารถทานน้ำหนักได้ กิ่งเปราะ เปลือกลำต้นหนาต้นที่โตเต็มที่แล้วจะพัฒนาจนกระทั่งมีความแข็งแรงมากขึ้น
- ใบ เป็นใบเดี่ยว มีการเรียงตัวแบบสลับและหนาแน่นใกล้ปลายกิ่ง มีลักษณะแตกต่างกันไปทั้งรูปร่าง ขนาด สี และความหนาแน่น โดยทั่วไปใบจะหนา เหนียวแข็ง และมีสีตั้งแต่สีเขียวอ่อนถึงสีเขียวเข้ม มีเส้นกลางใบแตกสาขาออกไปคล้ายขนนก ขนาดใบแตกต่างกัน
- ดอก ดอกจะผลิออกมาจากปลายยอดเหนือใบ เห็นเป็นช่อดอกใหญ่สวยงาม แต่ก็มีบางชนิดที่ออกช่อดอกระหว่างใบ หรือใต้ใบบางชนิดห้อยลงบางชนิดตั้งขึ้น ในหนึ่งช่อจะมีดอกบานพร้อมกัน 10–30 ดอก บางต้นที่มีความสมบูรณ์เต็มที่อาจมีดอกมากกว่า 100 ดอก ต่อ 1 ช่อ โดยจะออกดอกประมาณเดือนกุมภาพันธ์ถึงเดือนเมษายน บางพันธุ์สามารถออกดอกได้ตลอดทั้งปี เช่น พันะุขาวพวง ลักษณะของ ดอก โดยทั่วไปจะมีขนาดใหญ่ถึงกลาง ยกเว้นบางพันธุ์ที่มีขนาดเล็ก กลีบดอกมี 5 กลีบ
ลีลาวดี ความเชื่อ
เนื่องจากในอดีตลีลาวดี มีชื่อว่า ลั่นทม ทำให้หลายคนเชื่อว่าเป็นไม้อัปมงคล ไม่ควรนำมาปลูกในบ้าน เพราะไปพ้องกับคำว่า ระทม ที่หมายถึงความเศร้าโศกเสียใจ ซึ่งแท้จริงแล้วคำว่า ลั่น หมายถึง การละทิ้ง แตกหัก และคำว่า ทม หมายถึง ความเศร้าโศก ดังนั้นลั่นทมจึงมีความหมายว่าการละแล้วจากความโศกเศร้า ในเวลาต่อมาจึงได้มีการเปลี่ยนชื่อใหม่เป็น ลีลาวีด เพื่อไม่ให้เกิดความเข้าใจผิดและความเป็นมงคลคือ ต้นดอกไม้ที่มีท่วงท่าอ่อนช้อยสวยงาม และส่งผลให้คนนิยมนำมาปลูกกันมากขึ้นนั่นเอง
วิธีการปลูกต้นลีลาวดี
ต้นลีลาวดี นิยมขยายพันธุ์ด้วยการเพาะเมล็ดและปักชำกิ่ง แต่หากต้องการดอกหลาย ๆ สีในต้นเดียวจะใช้วิธีติดตาหรือเสียบยอดเแทน จะเติบโตอย่างดีต่อวัสดุปลูกที่มีความอุดมสมบูรณ์ ระบายน้ำดี มีอินทรียวัตถุสูง และได้รับปุ๋ยเสริมตามความเหมาะสม เช่น ดินร่วนปนทราย สัดส่วนการปลูกที่แนะนำโดยทั่วไปคือ ใช้มูลวัวที่ย่อยสลายแล้ว ใบไม้ผุ และดิน ในอัตราส่วน 2:1:1 แต่วัสดุปลูกที่มีขนาดเล็กละเอียดเมื่อถึงระยะหนึ่งจะอัดตัวแน่นทำให้รากพืชขาดออกซิเจน น้ำขังไม่สามารถระบายได้ ทำให้เกิดโรครากเน่าได้ การรดน้ำควรทำสัปดาห์ละครั้ง ยกเว้นในช่วงหน้าร้อนอาจจะเปลี่ยนเป็นวันเว้นวัน ทั้งนี้ให้ดูความชื้นของดินเป็นหลัก
สูตรปุ๋ยที่เหมาะสมคือ ปุ๋ยที่มีฟอสฟอรัสสูง เพื่อช่วยในการบำรุงดอก และมีโพแทสเซียมปานกลาง และไนโตรเจนต่ำ สำหรับกระตุ้นการแตกกิ่งก้าน รวมถึงการเจริญเติบโต แต่ก็ไม่แตกใบเยอะเกินไป เพราะอาจจะทำให้ต้นมีดอกน้อยนั่นเอง
สายพันธุ์ของต้นลีลาวดี
- Belle Vista มีชื่อไทยว่า สุปราณี พิงค์ เป็นพันธุ์ที่ออกดอกง่าย ดอกมีสีชมพูหวาน ขนาดดอกกลาง ๆ ไม่ใหญ่มาก ลักษณะกลีบดอกหน้านอกเป็นสีชมพูเข้มไล่อ่อน กลีบดอกด้านในเป็นสีเหลือง ส่วนลำต้นจะไม่ใหญ่มาก ความสูงไม่เกิน 1-2 เมตร
- Puu Kahea มีชื่ออื่นอีก คือ O Sullivan และ Fiesta เกิดจากการผสมเกสรโดยธรรมชาติของลีลาวดีแดง 2 สายพันธุ์ คือ Plumeris robra forma acuminata กับ Plumeria rubra เป็นไม้ยืนต้นผลัดใบ ทรงพุ่มแน่น ใบรูปหอกกลับปลายเรียวแหลม แผ่นใบแข็งสีเขียวขอบแดง ก้านใบสีเขียวเหลือบแดง ดอกใหญ่กลิ่นหอมอ่อน ๆ ไม่แรงมาก
- Madam Poni เป็นลีลาวดีลูกผสมที่ลักษณะดอกแปลกกว่าทั่วไป ดอกต้นเดียวกันบานพร้อมกันก็ยังไม่ค่อยเหมือนกัน บางทีเรียกกันว่าค็อกสกรู (Cockscrew) หรือสตาร์ (Star) ตามลักษณะกลีบดอกที่บิดและเป็นแฉกปลายแหลม 5 แฉกคล้ายดาว ดอกมีกลิ่นหอมมาก
- Aztec Gold เป็นลีลาวดีที่ดอกมีกลิ่นหอมเฉพาะคล้ายกลิ่นลูกท้อสุก ใบมีลักษณะรูปหอก ปลายแหลมสีเขียวมะกอด ก้านใบสีเขียวเหลือบแดง เมื่อตอนบานใหม่ ๆ จะเป็นสีทองเข้ม มีแถมชมพูแซมจากด้านหลัง แต่พอนานไป ขอบกลีบจะค่อย ๆ เปลี่ยนสีเป็นสีขาว
- Pink Pansy เป็นลีลาวดีไม้นอกพันธุ์แท้ สีขาว-ชมพู ดอกขนาดกลาง-ใหญ่ ดอกกลม ทรงดอกเป็นรูปถ้วย ออกดอกดกตลอดทั้งปี ช่อใหญ่ มีกลิ่นหอมมาก ๆ หอมโชยแบบหอมหวาน ขนาดต้นสูงพอประมาณ ขนาด 1.5 เมตร
- Moonlight เป็นลีลาวดีสีเหลืองอ่อน ออกดอกเป็นช่อใหญ่ ก้านดอกมีความแข็งแรง ทรงต้นไม่ใหญ่มาก สามารถปลูกในพื้นที่ไม่มากได้ จัดเป็นลีลาวดีที่ได้รับความนิยม
- India เป็นพันธุ์ลีลาวดีแดง (Plumeria ruba) เป็นลูกผสมที่สวยทั้งดอกและใบ ดอกใหญ่สีเหลืองอมส้ม กลิ่นหอมเหมือนผลไม้ ใบมันเงาเล็กน้อย แตกกิ่งในแนวตั้ง ช่วงกิ่งยาว
- Kimi Moragne ในประเทศไทยเรียกว่า เกรนนี่โรรอง เป็นลีลาวดีสีชมพูอมสีม่วง มีกลิ่นหอมและช่อดอกขนาดใหญ่ ประมาณ 4 นิ้ว เป็นลูกผสมระหว่าง เกสรตัวผู้ Scott Pratt กับเกสรตัวเมีย Daisy Willcox เป็นลีลาวดีที่ได้รับความนิยมไปทั่วโลก มีกลิ่นหอม และมีดอกติดต้นประมาณ 8 เดือนในหนึ่งปี
- My Valentine เป็นลีลาวดีที่มีกลีบดอกโต กลีบดอกมีขาว-ชมพู กลิ่นหอมหวานคล้ายดอกกุหลาบ
- ขาวพวงแคระ เป็นไม้พุ่มเตี้ย ต้นสูงไม่เกิน 1.5- 2 เมตร กลีบดอกเป็นรูปรีสีขาวสะอาด ตรงกลางมีสีเหลืองสดอย่างเห็นได้ชัด ขนาดดอก 3 นิ้ว ออกเป็นช่อตามซอกใบใกล้ ปลายยอด แต่ละช่อประกอบด้วยดอกย่อยไม่น้อยกว่า 40-50 ดอก ช่อดอกตั้งขึ้นปลายแยกเป็นกลีบดอก 5 กลีบ ซ้อนเหลื่อมกันเล็กน้อย
- พวงหยก เป็นลีลาวดีสีเหลืองอมส้มอ่อน กลีบดอกกลมใหญ่ ขอบกลีบสีแดงเข้ม หลังดอกมีสีแดง กลิ่นหอมอ่อน บานเป็นช่อ
- เพชรพัชราภรณ์ เป็นลีลาวดีที่มีไม้สีเนื้อ หรือสีน้ำตาล มีช่อดอกแน่นเป็นกระจุก ทรงต้นคอมแพ็ค เหมาะสำหรับคนพื้นที่ไม่มากด้วย พอออกดอกแรก ๆ จะสีมีน้ำตาลอ่อน ๆ แล้วค่อยจางเป็นสีเนื้อ มีกลิ่นหอม ส่วนใบจะสีเส้นสีแดงพาดอยู่
- เหลืองศิริมงคล เป็นลีลาวดีที่พบในประเทศไทยที่มีชื่อเสียงมากที่สุดสายพันธุ์หนึ่ง มีสีเหลืองสด กลิ่นหอมจาง ๆ ลักษณะกลีบดอกจะเล็ก ๆ เมื่อบานแล้วมองดูคล้ายรูปดาว
- สังวาลย์ทับทิม เป็นลีลาวดีที่เป็นลูกไม้ใหม่มาแรง กลีบดอกเป็นสีชมพูออกเป็นบานเย็น ฟอร์มดอกกลมมีขนาดดอกใหญ่ ช่อดอกดกพอสมควร
- พันธุ์ขาวพวง เป็นพันธุ์ลีลาวดีโบราณดั้งเดิมที่มีในประเทศไทยแรก ๆ จะเห็นตามวังเก่า ๆ หรือวัดทั่ว ๆ ไป ออกดอกดกมาก ช่อดอกใหญ่มี 10-15 ดอก มีกลิ่นหอมเย็น ๆ
ประโยชน์ของต้นลีลาวดี
แน่นอนว่า ประโยชน์ของ ต้นลีลาวดี นอกจากจะให้ร่มเงา ให้ดอกสีสันสวยงาม และมีกลิ่นหอมแล้ว รู้ไหมว่า พันธุ์ที่นิยมปลูกเพื่อจัดสวน และ ตกแต่งภูมิทัศน์มากที่สุดนั้นก็คือ "พันธุ์ขาวพวง" ซึ่งเป็นพันธุ์ดั้งเดิม ที่มีกลิ่นหอมเฉพาะตัว อีกทั้งยังออกดอกได้ตลอดทั้งปีด้วยนะ ส่วนสรรพคุณทางยาของ ต้นลีลาวดี ก็มีมากไม่แพ้ต้นไม้อื่น ๆ เลยล่ะค่ะ
สรรพคุณของต้นลีลาวดี
- ต้น ใช้ปรุงเป็นยารักษาโรคลำไส้พิการของม้า
- ใบ ใบแห้งชงน้ำร้อนดื่มรักษาโรคหอบหืด ใบสดลนไฟประคบร้อนแก้ปวด บวม
- เปลือกราก เป็นยารักษาโรคหนองใน ยาถ่าย แก้โรคไขข้ออักเสบ ขับลม
- เปลือกต้น ต้มเป็นยาถ่าย ขับระดู แก้ไข้ แก้โรคโกโนเรีย หรือผสมกับน้ำมันมะพร้าว, ข้าว, มันเนยเป็นยาแก้ท้องเดิน ยาถ่าย ขับปัสสาวะ
- ดอก ใช้ทำธูป ใช้ผสมกับพลูเป็นยาแก้ไข้ แก้ไข้มาลาเรีย
- เนื้อไม้ เป็นยาแก้ไอ ยาถ่าย ขับพยาธิ
- ยางจากต้น เป็นยาถ่าย รักษาโรคไขข้ออักเสบ ใช้ผสมกับไม้จันทน์และการบูรเป็นยาแก้คัน แก้ปวดฟัน
ถ้าหากใครที่ชื่นชอบไม้ดอกที่ให้กลิ่นหอมนุ่ม ๆ สีสันสวยงาม แถมยังให้ร่มเงาได้ด้วย ต้นลีลาวดีก็เป็นอีกทางเลือกหนึ่งที่เหมาะจะนำมาประดับให้สวนของคุณ ๆ ดูร่มรื่นและน่าอยู่ที่สุดเลยล่ะค่ะ
ขอบคุณข้อมูลจาก maipradabonline, srdi.yru.ac.th, kps.ku.ac.th, ข้อมูลพันธุ์ไม้, adeq.or.th, royalparkrajapruek.org และ panmai.com
