ต้นไม้ใบกินได้ มีสายพันธุ์ไหนบ้าง ลักษณะเป็นอย่างไร เผื่อเอาไว้ปลูก ได้ทั้งแต่งสวนและกิน พร้อมเมนูอาหารที่น่าสนใจ
การจัดสวน นอกจากปลูกประดับ เช่น ต้นไม้ยืนต้น ต้นไม้ดอก ต้นไม้เลื้อย เป็นต้น ยังสามารถปลูกเพื่อเอาไว้กินได้ด้วย วันนี้ขอแนะนำต้นไม้ใบกินได้ มีทั้งใบกินแบบสด ใบกินแบบสุก ใบกินได้ทั้งแบบสดและแบบสุก เช่น ใบชะพลู โรสแมรี บัวบก ผักชีลาว เป็นต้น พร้อมเมนูอาหารที่น่าสนใจ
1. ผักชีลาว
ผักชีลาว (Dill) มีชื่อวิทยาศาสตร์ว่า Anethum graveolens L. และยังมีชื่อท้องถิ่นอีกมากมาย เช่น ผักชีเมือง ผักชีเทียน ผักชีตั๊กแตน จัดเป็นพืชล้มลุกที่มีอายุเพียง 1-2 ปี ลักษณะลำต้นตั้งตรง มีข้อปล้องเห็นชัด ใบเดี่ยวสีเขียวสด จุดเด่นอยู่ที่มีขอบใบหยักลึกคล้ายกับขนนกซ้อนกันหลายขั้น มีดอกสีเหลืองออกเป็นช่อ และผลสีเหลืองที่ดูคล้ายตาตั๊กแตน ขยายพันธุ์ด้วยการเพาะเมล็ด ปลูกในดินร่วนหรือดินร่วนปนทราย ชอบแสงแดดและความชื้น รดน้ำเพียงวันละ 1 ครั้ง
นอกจากนี้ผักชีลาวยังสามารถนำไปปรุงยา ใช้เป็นเครื่องเทศ และปรุงอาหารได้ เช่น นำมาเป็นผักจิ้ม แกล้มกับลาบ ทำแกงอ่อม แกงหน่อไม้ ห่อหมก หรือโรยบนอาหารเพื่อดับคาว
2. สะเดา
สะเดา (Neem Tree) มีชื่อวิทยาศาสตร์ว่า Azadirachta indica A. Juss. var. siamensis Valeton เป็นต้นไม้ยืนต้นกินได้ให้ร่มเงา ลำต้นสามารถสูงได้ถึง 25 เมตร มียอดเป็นพุ่มหนา เปลือกหนาสีน้ำตาลเทา ใบอ่อนสีม่วงปนแดง แล้วค่อย ๆ เปลี่ยนเป็นสีเขียวเข้มเมื่อแก่ ผิวใบด้านบนเรียบเป็นมัน มีดอกสีขาว-เหลืองอ่อน และมีกลิ่นหอมอ่อน ๆ ออกเป็นช่อตามง่ามใบ มีผลคล้ายองุ่นขนาด 1-2 เซนติเมตร ขยายพันธุ์ด้วยการปักชำ ชอบแสงแดด ปลูกได้ในดินทุกสภาพ ระบายน้ำได้ดี ไม่มีน้ำท่วมขัง สามารถทนแล้งได้ดี และควรปลูกในที่โล่งแจ้ง นิยมนำยอดอ่อนและดอกมาลวกกินกับน้ำปลาหวานและปลาดุกย่าง จิ้มน้ำพริก เมนูยำ เป็นต้น
3. ใบชะพลู
ใบชะพลู (Wildbetal Leafbush) มีชื่อวิทยาศาสตร์ว่า Piper sarmentosum Roxb. และมีชื่อตามท้องถิ่นต่าง ๆ เช่น ผักปูนา ผักพลูนก และพลูลิง จัดอยู่ในกลุ่มไม้ล้มลุก สามารถเลื้อยทอดตัวไปตามดินได้ไกล 30-80 เซนติเมตร ลำต้นมีสีเขียวและมีรากงอกตามข้อ ใบเดี่ยวรูปหัวใจ แผ่นใบบาง ผิวใบเรียบมันสีเขียว มีกลิ่นหอมอ่อน ๆ รสเผ็ดร้อน มีดอกสีขาวทรงกระบอกออกเป็นช่อตามซอกใบ ขยายพันธุ์ด้วยการแยกเหง้าหรือหน่อ ชอบดินร่วนซุยและความชุ่มชื้น ควรรดน้ำสม่ำเสมอ แดดรำไร นิยมนำมาทำอาหาร เช่น เมี่ยงคำ แกงคั่ว เมนูยำ เมนูปิ้งย่าง
4. โรสแมรี
โรสแมรี (Rosemary) มีชื่อวิทยาศาสตร์ว่า Rosmarinus officinalis L. เป็นไม้ล้มลุกหรือไม่พุ่มขนาดเล็ก ใบเป็นใบเดี่ยวสีเขียวเรียงตรงข้าม ลักษณะคล้ายเข็ม มีกลิ่นหอม ดอกออกเป็นช่อกระจุกตามซอกใบหรือปลายกิ่ง มีหลายสีตามสายพันธุ์ เช่น สีขาว สีม่วง สีฟ้า สีชมพู เป็นต้น นิยมขยายพันธุ์ด้วยการปักชำมากกว่าการเพาะเมล็ด ชอบดินปลูกที่ผสมพีทมอสและกรวดหยาบ ชอบแสงแดดรำไรถึงแสงแดดจัด รดน้ำเฉพาะเวลาที่ดินแห้ง นิยมนำมาประดับอาหารหรือประกอบอาหาร
5. เล็บครุฑ
เล็บครุฑ (Ming Aralia / Parsley Panax) มีชื่อวิทยาศาสตร์ว่า Polyscias fruticosa (L.) Harms หรือเรียกสั้น ๆ ว่า ครุฑทอดมัน จัดเป็นต้นไม้มงคล เชื่อกันว่าจะช่วยปัดเป่าสิ่งชั่วร้ายได้ ลักษณะเป็นไม้พุ่มสูงได้ถึง 2 เมตร ใบสีเขียว มีกลิ่นฉุน ขอบใบหยักคล้ายกรงเล็บสัตว์ มีดอกเป็นช่อและผลกลม ลักษณะและขนาดใบขึ้นอยู่กับสายพันธุ์ ขยายพันธุ์ได้หลายวิธี ทั้งการเพาะเมล็ด ปักชำ และตอนกิ่ง แต่การปักชำและตอนกิ่งจะได้ต้นเตี้ยกว่า ชอบดินร่วนปนทราย ต้องการน้ำปานกลาง ชอบแดดรำไร สำหรับชนิดของใบเล็บครุฑที่นิยมนํามาทำอาหาร ได้แก่ เล็บครุฑใบกระจก เล็บครุฑใบผักชี และใบเล็บครุฑใบฝอย สามารถกินยอดอ่อนสด ๆ ชุบแป้งทอด หรือจิ้มกับน้ำพริกก็ได้
6. บัวบก
บัวบก (Asiatic Pennywort / Tiger Herbal) มีชื่อวิทยาศาสตร์ว่า Centella asiatica Urban หรือเรียกว่า ผักแว่น หรือผักหนอก เป็นพืชล้มลุกอายุหลายปี ลำต้นจะไหลเลื้อยไปตามดิน มีข้อต่อเป็นปล้อง ใบออกเป็นกระจุกตามข้อ ใบมีสีเขียวเป็นใบเดี่ยว ลักษณะคล้ายใบบัว แต่ขอบใบหยัก ก้านใบยาว มีดอกออกตามซอก ใบสีม่วง ผลแห้ง ขยายพันธุ์ด้วยการเพาะเมล็ดและปักชำ ชอบดินร่วนปนทราย มีความชื้นแฉะ กินได้ทั้งแบบสด และนำมาประกอบอาหาร-เครื่องดื่ม
7. เนียมหูเสือ
เนียมหูเสือ หรือที่เรียกว่า ออริกาโน่เมืองไทย มีชื่อวิทยาศาสตร์ว่า Coleus Amboinicus Lour. เป็นไม้ล้มลุก อายุประมาณ 2-3 ปี ความสูง 1 เมตร ลำต้นอวบน้ำ กิ่งค่อนข้างกลม ต้นอ่อนมีขนและค่อย ๆ ร่วงไปเมื่อแก่ ใบเป็นใบเดี่ยวสีเขียวอ่อนรูปไข่ ขอบใบเป็นคลื่น อวบน้ำ มีขนอ่อน และมีกลิ่นหอมฉุน ดอกออกเป็นช่อยาวตามปลายกิ่งหรือยอด ช่อหนึ่งมีดอกย่อยขนาดเล็กหลายดอกสีม่วงอมขาว ขยายพันธุ์ด้วยวิธีปักชำ ชอบความชื้น แดดปานกลาง มักกินแบบสดแกล้มกับลาบ จิ้มน้ำพริก และโรยพิซซ่าแทนออริกาโน่ได้
8. บาหยา
บาหยา หรือย่าหยา มีชื่อวิทยาศาสตร์ว่า Asystasia gangetica (L.) T. Anderson เป็นไม้ล้มลุก ลักษณะเป็นพุ่ม สูงได้ถึง 1 เมตร ใบสีเขียว เป็นใบเดี่ยวออกตรงข้าม ปลายใบแหลม ดอกมีหลายสี เช่น สีขาว สีเหลือง สีชมพู สีม่วง เป็นต้น ออกเป็นช่อที่ปลายยอด ดอกรูปกรวย ปลายแยกเป็น 5 แฉก ขยายพันธุ์ด้วยการปักชำ ปลูกในดินร่วน ชอบน้ำปานกลาง แสงแดดเต็มวัน ยอดอ่อนกินเป็นผักสดกับเมนูอาหารอีสาน เช่น ลาบ แจ่วบอง เป็นต้น
การปลูกต้นไม้ใบกินได้ในสวนน่าสนใจไม่น้อย ได้ทั้งความร่มรื่นและได้อาหารมาทำกินในครัวเรือนด้วย เอาเป็นว่าใครสนใจลองเลือกซื้อมาปลูกกันได้เลย
