เรื่อง : สุภัทรา ภาพ : นานา
พอเข้าต้นฤดูฝนทีไร ชวนให้นึกถึงพันธุ์ไม้หัวทุกที เพราะเมื่อฝนเริ่มโปรยลงสู่พื้นดินเหล่าบรรดาไม้หัว อาทิ ว่านสี่ทิศ ว่านแสงอาทิตย์ หรือบัวดิน ต่างแข่งกันแทงยอดแตกใบ อวดก้านดอกให้ผู้ปลูกชื่นใจเสียจริง วันนี้ขอชวนคุณผู้อ่านมารู้จักเหล่าพันธุ์ไม้ที่เราใช้หัวใช้เหง้าในการปลูก รวมถึงการขยายพันธุ์ไม้อย่างง่าย ๆ ทั้งการตอนกิ่ง ต่อยอด ที่เรียกว่าการขยายพันธุ์โดยไม่อาศัยเพศนั่นเอง
ต้นไม้ที่ขยายพันธุ์โดยใช้หัว มีทั้งไม้ดอกไม้ประดับและพืชผัก สำหรับดอกไม้เมืองหนาวอย่างทิวลิป หรือลิลลี่ เราอาจเก็บหัวไว้สำหรับปลูกครั้งต่อไปได้ รวมพืชผักอย่างมันเทศ และมันฝรั่ง ก็มีวิธีเก็บและปลูกต่างกันไป ในครั้งนี้เราขอแนะนำวิธีเก็บคร่าว ๆ ให้พอเข้าใจ และทำตามได้ไม่ยากเลย
1. มันเทศ
มันเทศเป็นพืชที่ขยายพันธุ์ได้หลายวิธี หนึ่งในนั้นคือ การใช้หัวมันเทศที่แก่ได้ที่แล้ว โดยนำเอาหัวดังกล่าวมาวางแนวนอนในกระบะทราย พรมน้ำให้เปียก ทิ้งไว้ประมาณ 1 สัปดาห์ จะเกิดหน่อใหม่งอกตามตาของหัว ให้ผ่าหัวมันออกเป็นซีก ๆ โดยที่ 1 ซีก ควรมีหน่อประมาณ 2-3 หน่อ แล้วเอาซีกที่ผ่าได้ไปเพาะชำ เมื่อรากงอกและหน่องามจึงย้ายไปปลูกในกระถางหรือแปลงที่ใหญ่ขึ้น
2. ลิลลี่
หากปลูกแล้วต้องการเก็บหัวพันธุ์ไว้ปลูกต่อ เมื่อดอกโรยให้นำกระถางไปตั้งไว้ในที่มีแสงสว่างมากขึ้น รดน้ำปกติจนใบเหลืองเหี่ยว ให้ขุดหัวลิลลี่ขึ้นมาเก็บใส่ถุงพลาสติกแช่ตู้เย็นจนเริ่มงอกอีกครั้งจึงนำมาปลูกได้
3. ทิวลิป
เมื่อดอกเริ่มโรย ก็ขุดทั้งรากและต้นขึ้นมา หากมีหลายหัวก็จับมาผูกรวมกันแล้วแขวนในห้องที่ร่ม มืด แต่อากาศถ่ายเทสะดวก พอถึงช่วงเดือนกันยายนต่อเนื่องจนถึงเดือนพฤศจิกายน ให้ตัดเอาแต่หัวพืชมาฝังดินรดน้ำ รอชื่นชมดอกอีกครั้งได้ค่ะ
4. มันฝรั่ง
สำหรับหัวพันธุ์มันฝรั่งที่ปลูกในบ้านเราส่วนใหญ่สั่งมาจากต่างประเทศ จึงทำให้ผ่านช่วงการพักตัวมาแล้ว มีอาหารสะสมอยู่ในหัวมากเพียงพอที่จะเจริญเติบโตได้ เราอาจเลือกปลูกทั้งหัวตามแนวนอนบนดินเลยก็ได้ แต่ค่อนข้างเปลือง แต่ถ้าในกรณีที่เราซื้อหัวมันฝรั่งมาทิ้งไว้ แล้วเกิดหน่องอกงามให้เราเฉือนหัวมันฝรั่งออกเป็นชิ้น ๆ และทำการปลูกเช่นเดียวกับมันเทศ
ในการปลูกต้นไม้ดอกไม้ บางครั้งเราอาจพบว่าต้นบางต้นแข็งแรง ทนทาน หาอาหารเก่ง แต่ให้ดอกและผลที่ไม่สวย ไม่อร่อย ในทางกลับกันบางต้นอาจมีดอกสวย หอม แต่เจริญเติบโตช้า ไม่แข็งแรง เป็นโรคและตายง่าย มนุษย์เราจึงนำข้อเด่นของต้นไม้ทั้ง 2 รูปแบบ ที่อยู่ในตระกูลเดียวกัน มาจับรวมกันในต้นเดียวเพื่อช่วยให้ได้ต้นไม้ที่สมบูรณ์แบบยิ่งขึ้น
คือการเสียบส่วนของพืชหรือกิ่งพืชต้นหนึ่งลงบนต้นพืชอีกต้นหนึ่ง และส่วนทั้งสองของพืชจะเชื่อประสานติดต่อกัน และเจริญไปเป็นพืชต้นใหม่ โดยส่วนที่อยู่ได้รอยต่อจะทำหน้าที่เป็นรากดูดน้ำและแร่ธาตุอาหาร เรียกว่า ต้นตอ และส่วนที่อยู่เหนือรอยต่อจะทำหน้าที่เป็นกิ่งก้านสาขาที่ให้ดอกและผลเร็วกว่า
1. ใช้กรรไกรตัดกิ่งต้นตอที่เลือกแล้วว่าแข็งแรงสมบูรณ์
2. ใช้มีดคม สะอาด ผ่าลงกิ่งต้นตอกกลางกิ่งลงไปยาว ประมาณ 3-5 ซม.
3. ตัดกิ่งพันธุ์ดีที่เราต้องการเสียบยอดเพื่อขยายพันธุ์ให้ยาวเท่ากับกิ่ง
4. กิ่งพันธุ์ดีที่ได้ หลังจากการตัดแล้ว จะมีรูปทรงปลายแหลม
5. ทำการเสียบยอดกิ่งพันธุ์ดีในกิ่งต้นตอ
6. ทำการเชื่อมกิ่งทั้งสองด้วยเทปพลาสติก โดยพันจากด้านล่างขึ้นด้านบนเพื่อป้องกันน้ำขัง
6. การติดตา
เป็นนำเอาตาของกิ่งพันธุ์ที่ดีเพียงตาเดียวมาติดบนต้นตอ นับเป็นการขยายพันธุ์ที่สะดวก สามารถนำตาจากต้นพันธุ์ดีเคลื่อนย้ายไปยังต้นตอที่จะปลูกได้ง่าย
1. สำหรับต้นตอที่เราจะทำการติดตา ควรมีลักษณะแข็งแรง ทนทาน ให้ใช้มีดกรีดเป็นเส้นตรงที่ผิวเปลือกยาวประมาณ 1-1.5 ซม. บริเวณใกล้ข้อ
2. แล้วกรีดที่ด้านบนให้เป็นรูปตัวที
3. ค่อย ๆ เปิดด้านข้างทั้ง 2 ด้าน ให้เผยอออก
4. ส่วนต้นพันธุ์ดี ให้ทำการปาดตาออกจากต้นคล้ายรูปโล่
5. เสียบตาต้นที่เราปาดออกมาใส่ภายในรูปตัวทีที่เตรียมไว้
6. ใช้เทปพลาสติกพันรอบกิ่งที่เราติดตาไว้เพื่อให้เนื้อเยื่อเชื่อมต่อกัน
7. การตอนกิ่ง
การตอนกิ่ง คือการทำให้ส่วนของพืชเกิดรากในขณะที่ยังติดอยู่กับต้นแม่ เมื่อกิ่งออกรากดีแล้วก็ตัดไปปลูกต้นพืชที่ปลูกและตั้งตัวได้ดีแล้ว จะกลายเป็นต้นพืชต้นใหม่ที่เหมือนเดิมทุกประการ
1. ใช้มีดคมและสะอาด กรีดเป็นรอยรอบ ๆ กิ่งไม่อ่อนไม่แก่ (น้ำตาลอมเขียว) 2 รอย ห่างกันประมาณ 5-10 เซนติเมตร
3. ลอกเปลือกออกมองเห็นสีขาวภายในกิ่ง
4. ใช้สันมีดขูดผิวบาง ๆ
5. นำถุงขนาดเล็กภายในใส่ขุยมะพร้าวอัดแน่นแล้วปิดปากถุงใช้มีดกรีดกลางถุงแล้วหุ้มรอยที่เรากรีดไว้
6. มัดด้วยเชือกทั้งด้านบนและล่างรดน้ำให้ชุ่ม เมื่อรากออกจนเต็มถุงสามารถตัดกิ่งไปปลูกได้
8. เคล็ดลับการขยายพันธุ์พืช
1. การขยายพันธุ์พืชแต่ละชนิดมีข้อดี-ข้อเสียที่ต่างกัน ซึ่งแต่ละชนิดก็เหมาะสมกับพืชต่างกันไป ดังนั้นเพื่อไม่ให้เสียเวลา ควรทำการศึกษาว่าพืชชนิดไหนเหมาะแก่การขยายพันธุ์วิธีใด
2. ในการขยายพันธุ์พืชโดยการเพาะเมล็ด เราจะได้ต้นพืชที่มีความหลากหลาย ซึ่งอาจมีคุณสมบัติที่ดีกว่า หรือแกว่าต้นแม่ ส่วนการขยายพันธุ์โดยการตอนกิ่ง ปักชำ หรือแม้แต่เสียบยอด จะได้ต้นที่เหมือนเดิม ดังนั้นจะเลือกวิธีไหน ก็ต้องดูที่ความต้องการของผู้ปลูกเป็นสำคัญ
3. ในการตอนกิ่ง เสียบยอด หรือติดตา ควรใช้มีดและกรรไกรตัดกิ่งที่สะอาดในการกรีดเฉือนตัด โดยนำมีดไปล้างทำความสะอาดและเช็ดให้แห้ง หลังใช้งานควรทำเช่นเดียวกันและเช็ดด้วยน้ำยากันสนิมก่อนเก็บทุกครั้ง
4. สำหรับกิ่งที่ทำการเสียบยอด หรือรอยควั่นที่เราเตรียมไว้สำหรับการตอนกิ่งนั้น หากต้องการให้รากงอกไว ควรทาด้วยน้ำยาเร่งรากบริเวณรอยควั่น และกิ่งที่ต้องการเสียบยอด
5. สำหรับไม้เมืองหนาวอย่างทิวลิปหรือลิลลี่ เมื่อซื้อหัวมาจากร้าน ควรนำมาแช่ในตู้เย็นช่องธรรมดา ประมาณ 1 เดือน ก่อนนำหัวทิวลิปและลิลลี่มาแช่น้ำผสมยาเร่งราก ประมาณ 5 นาที ก่อนนำไปปลูก
Vol.27 No.313 มิถุนายน 2557
