แม้หญ้าแฝกจะเคยถูกมองว่าเป็นวัชพืชไร้ค่า แต่พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดชทรงนำมาศึกษาจนพบว่า เป็นต้นหญ้าที่ช่วยแก้ปัญหาเรื่องดินและมีประโยชน์อื่น ๆ อีกมากมาย
ได้ยินชื่อ หญ้าแฝก มาก็นาน แต่ไม่เคยรู้สักทีว่าหญ้าชนิดนี้มีประโยชน์อย่างไร แล้วเราสามารถนำมาใช้ประโยชน์อะไรได้บ้าง วันนี้กระปุกดอทคอมก็ขอนำความรู้เกี่ยวกับหญ้าแฝก ทั้งในเรื่องของที่มาการปลูกหญ้าแฝก พันธุ์หญ้าแฝก การปลูกหญ้าแฝก และประโยชน์ของหญ้าแฝกมาฝาก จะได้หายสงสัยกันว่าทำไมในหลวงทรงศึกษาและมีพระราชดำริให้นำหญ้าชนิดนี้มาปลูกในไทย
หลังจากที่ธนาคารโลกมีการรณรงค์ให้ใช้หญ้าแฝกในการแก้ปัญหาหน้าดินถูกชะล้าง ซึ่งเป็นปัญหาใหญ่ที่ทำให้ดินขาดความอุดมสมบูรณ์ ในปี พ.ศ. 2534 พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวภูมิพลอดุลยเดช จึงได้ทรงนำเรื่องหญ้าแฝกจากเอกสารของธนาคารโลกมาศึกษาต่อ ก่อนจะมีพระราชดำริขอความร่วมมือจากหน่วยงานภาครัฐที่เกี่ยวข้องดำเนินงานพัฒนาและรณรงค์การใช้หญ้าแฝก เริ่มจากการทดลองปลูก ขยายพันธุ์ และนำไปแจกจ่ายให้ประชาชนที่สนใจนำไปใช้ประโยชน์ในการบำรุงดินและน้ำ
พันธุ์หญ้าแฝก
หญ้าแฝกจัดว่าเป็นพืชตระกูลหญ้าชนิดหนึ่งที่พบได้ทั่วไป มีลักษณะเป็นกอ ใบแคบและยาว ออกดอก ลักษณะรากฝอยสานกันแน่นและรากมีความยาวเป็นพิเศษ หญ้าแฝกกระจายตัวอยู่ทั่วทุกพื้นที่ เจริญเติบโตง่าย ดูแลได้ไม่ยาก ทนแล้งได้เป็นอย่างดี จากการสำรวจทั่วโลกพบว่าหญ้าแฝกมีทั้งหมด 12 ชนิด และพบในประเทศไทย 2 ชนิด ดังนี้
1. กลุ่มพันธุ์หญ้าแฝกกลุ่ม อย่าง พันธุ์สุราษฎร์ธานี กำแพงเพชร2 ศรีลังกา สงขลา3 และพระราชทาน ฯลฯ
2. กลุ่มพันธุ์หญ้าแฝกดอน อย่าง พันธุ์ราชบุรี ประจวบคีรีขันธ์ ร้อยเอ็ด กำแพงเพชร1 นครสวรรค์ และเลย
การปลูกหญ้าแฝก
วิธีเพาะชำเพื่อนำไปปลูก เป็นวิธีการขยายพันธุ์หญ้าแฝกที่ง่ายและได้ผลดีที่สุด เหมาะกับภาคเกษตรกรและครัวเรือนทั่วไป ควรปลูกในช่วงต้นฤดูฝนเพราะดินจะมีความชื้นสูง โดยเริ่มจากการแยกหน่อออกจากกอให้เป็นต้น ๆ ตัดใบให้มีความยาวเหลือแค่ 20 เซนติเมตร และตัดรากให้สั้น นำไปแช่น้ำนาน 5-7 วัน รอให้แตกราก ก่อนจะนำไปปลูกในดิน โดยเว้นระยะห่างระหว่างต้น 5 เซนติเมตร และระหว่างแถว 50 เซนติเมตร ดูแลรดน้ำเป็นประจำ ใส่ปุ๋ยสูตร 15-15-15 ต้นละ 1 ช้อนชา เมื่อต้นกล้ามีอายุ 4-6 เดือน ก็สามารถขุดขึ้นมาเพาะชำในถุงพลาสติกที่มีวัสดุที่ระบายน้ำได้ดี และมีธาตุอาหารสมบูรณ์ หากจะนำไปปลูกให้ปลูกลงในหลุมดินร่วนปนทรายที่มีปุ๋ยหมักรองก้น กลบดินในหลุมปลูกให้ต่ำกว่าระดับผิวดินปกติ เพื่อให้มีน้ำขัง และไหลซึมลงในดินได้
วิธีการดูแลหญ้าแฝก
- รักษาความชื้นในดิน หลังจากปลูกเสร็จต้องกักเก็บความชื้นในดินไว้นาน 15 วัน ด้วยการดูแลรดน้ำตามปกติอย่าปล่อยให้ดินแห้ง
- ตัดใบในฤดูฝน ในหน้าฝนช่วงต้น ควรตัดใบให้ยาวแค่ 5 เซนติเมตร เพื่อให้แตกหน่อ ส่วนช่วงกลางฤดูควรตัดใบให้ยาวประมาณ 45 เซนติเมตร เพื่อให้ได้กอที่แน่นหนาสามารถรับน้ำไหลผ่านได้ และในช่วงปลายฤดู แนะนำให้ตัดใบสั้นเหลือเพียง 5 เซนติเมตร เพื่อให้ใบแตกออกในช่วงหน้าแล้ง
- ดูแลทั่วไป รดน้ำตามปกติ ใส่ปุ๋ย กำจัดวัชพืช และปลูกหน่อใหม่เพื่อซ่อมแซมหน่อแก่ในช่วงฤดูฝน ให้ต้นเจริญเติบโตเต็มที่พร้อมใช้งาน
ประโยชน์ของหญ้าแฝก
การปลูกหญ้าแฝกจะช่วยอนุรักษ์ดินและน้ำให้อุดมสมบูรณ์ ป้องกันการกัดเซาะและพังทลายของหน้าดิน ปรับสภาพดินที่เสื่อมโทรมให้กลับมาสมบูรณ์ได้อีกครั้ง ด้วยลักษณะรากฝอยที่สานกันแน่นและมีความยาวหยั่งลึกลงดิน จะช่วยพยุงดินให้แน่นหนาเหมือนกำแพงที่ทนแรงกัดเซาะ โอบอุ้มความชื้นไว้ใต้ดินลึกเพื่อปรับสภาพดินให้อุดมสมบูรณ์ ข้อหนา ๆ ที่กอต้นนั้นช่วยกรองตะกอนดินและเศษซากต่าง ๆ ที่ไหลมากับน้ำได้ ชะลอความเร็วและความแรงของน้ำไหลบ่า
นอกจากนี้ยังมีประโยชน์ด้านอื่น ๆ อีกมากมาย ไม่ว่าจะเป็นการนำมาทำแนวกั้นรั้ว ควบคุมมลพิษ ปลูกกักเก็บความชื้นให้ไม้ผล อีกทั้งยังเป็นพืชเศรษฐกิจที่สามารถนำมาทำงานหัตถกรรม อย่าง สานเสื่อ สานตะกร้า ทำมู่ลี่ และทำกระเป๋า เพื่อสร้างรายได้เสริมให้กับเกษตรกรได้อีกด้วย
เป็นหญ้าที่มีประโยชน์มากมายหลายอย่าง แถมยังสามารถใช้งานได้ทุกส่วนเลยจริง ๆ หรือเรียกง่าย ๆ ว่าเป็นมรดกล้ำค่าของคนไทยที่ในหลวง ร.9 ทรงพระราชทานไว้ให้ ซึ่งเราควรจะรักษาไว้และนำมาใช้ให้เกิดประโยชน์สูงสุด เพื่อการพัฒนาที่ยั่งยืน
ขอขอบคุณข้อมูลจาก สำนักวิจัยและพัฒนาการจัดการที่ดิน, สำนักงาน กปร., เรารักพระเจ้าอยู่หัว และ Wikipedia
